An diskouarn o nijal.
Devezh mad deoc’h.
Deuet mat oc’h war an abadenn « Diskouarn o nijal». Hizio momp sambles gant Marie Broustal, ‘barzh Sant-Riwal.
Mat, ni zo vont da gomañs diouzhtu gant an abadenn bremañ : hiziv neuze emaomp barzh Menez are, barzh kreiz ar vro , barzh parrez Sant-Riwal. Marteze ‘walc’h peus bet klevet kaoz diwar-benn skol Sant-Riwal, ‘baoue pell-zo vez desket brezhoneg d’ar vugale barzh ar skol-se, ha ‘vit laret an dra-se, skol Sant-Riwal oa bet ‘ni-gentañ a oa aet da skol divyezhek, bilingue ma karit, hag an dra-se oa bet barzh ar bloavezh naontek kant daou ha pevar-ugent, ha setu neuze zo bet un tamm mad a vugale zo tremenet barzh ar skol-se ‘baoue.
Ha koulskoude, koulskoude ‘mañ ar brezhoneg vont d’an traoñ, ar brezhoneg zo aet ‘maez ar giz, ha neuze chom ket kalz a vrezhonegerien ken. Met n'int ket dispariset toud, nann ac’hat ; me 'm eus graet anaoudegezh gant Marie Broustal, 'vit ar wech toud mañ hi o chom 'ba Penn-ar-Gêr, daou gilometr deus ar vourc'h, lec'h e ganet.
Ar brezhoneg neus desket 'raok galleg, ha n'eo ket dihanet kaozeal brezhoneg 'nehi. Posubl bet laret dehi ba ar skol safarad (kaozeal) galleg. Asames ganti, meus bet c'hoant, da zigenta toud, safarad deus ar boued
_Peseurt boued ve vije feret gwechall war ar maez e gist an dra-se ? Ha Peseurt boued veze debret bremañ ?
_Ah ya, Kalz traou zo da laret…
_De zigentañ meus me c'hoant de gaozeal deus ar babigoù. Peseurt boued veze feret vit ar babigoù gwechall,
_yod ?
_yod ?
_Yod kerc'h?
_Ya ! Met 'raok yod kerc'h vije reit (roet) laezh 'dañ (dehan), laezh vije dre c'horo ur vuoc'h ; goroet 'viche, ha viche lakaet barzh ar biberon, sertenamant, ya, mod-se viche.
Gwelloc'h oa nompas chanch beuh (buoc'h), nompas melanje al laezh da (deus) e (ur) veuc'h, un' da (diouzh) a saout viche dezignet, al laezh onner viche roet ato (atav), hag e viche laket wechoù banne dour 'barzh blamd'al laezh viche re a « matière grasse » barzh.
-Ha oa ket mat vit ur babig ?
-Nann…
- Ve ket roet bronn d'ar c'hrouadurioù ?
-Pe mes ket bet choñj da (deus) an dra-e ; me mes ket graet de me bugale… D'ar mare ma oa ganet me re, an 'ni kentañ e 1965, 68 'ni dive (divehañ), d'ar mar'-se, viche ket lar domp, viche lar' (laret) domp : « Peseurt micher mo emaoc’h oc'h ober ? » « Of, nin zo barzh un tiegezh » « oh, neuhé, gwell é nompas de gomans rei laezh 'tan (dehan). Gwelloc'h vije laezh mod all « lait en poudre », kwa...
Bremañ chañch mod en dro ! Bremañ vé laret roiñ laezh eus a(r) vamm, ha me joñj la n'eo ket fall ; me (met) , nin se (?) ma maman n'em okupe eus ar vugale, n'on ket gouest de chom aze, hag al labour neuze ! Mod-se an traou. '
Les oreilles qui volent.
Bonne journée à vous.
Vous êtes les bienvenus sur l’émission «Les oreilles qui volent». Aujourd’hui nous sommes avec Marie Broutal, à Saint-Rivoal.
Bon, nous allons commencer tout de suite avec l’émission maintenant : Aujourd’hui donc nous sommes dans les Monts d’Arrée, au centre du pays, dans la commune de Saint-Rivoal. Peut-être avez-vous déjà entendu parler de l’école de Saint-Rivoal, depuis longtemps on enseigne le breton aux enfants dans cette école, et pour en parler, l’école de Saint-Rivoal a été la première à se transformer en école bilingue, et cela s’est passé dans l’année 1982, et donc beaucoup d’enfants sont passés dans cette école depuis.
Et pourtant, pourtant la langue bretonne est en train de tomber, le breton n’est plus à la mode, et alors il ne reste plus beaucoup de bretonnants. Mais ils n’ont pas tous disparu, ah non alors ; j’ai fait connaissance avec Marie Broustal, depuis toujours elle habite à Penn-ar-guer où elle est née, à deux kilomètres du bourg.
Elle a appris le breton avant le français, et depuis elle n’a pas arrêté de parler en breton. Il est possible qu’on lui ait dit de parler français à l’école. Avec elle, j’ai voulu, avant tout, parler de la nourriture.
_Quelle était la nourriture à la campagne autrefois ? Et qu’est-ce qu’on mange maintenant ?
_Ah oui,il y a beaucoup à dire...
_D’abord je voudrais parler des nouveaux nés.Quelle nourriture était donnée aux bébés autrefois.
_De la bouillie ?
_De la bouillie ?
_De la bouillie d’avoine ?
_Oui, mais avant la bouillie d’avoine, on lui donnait du lait, du lait qu’on avait en trayant une vache ; on la trayait et on mettait le lait dans un biberon, certainement oui, c’était comme ça.
C’était mieux de ne pas changer de vache, ne pas mélanger avec le lait d’une autre vache, une vache était désignée [comme bonne ], on donnait toujours du lait d’une génisse, et on mettait quelquefois un peu d’eau quand le lait était trop gras.
_Et ça ne n’était pas bon pour un bébé ?
_Non
_On ne donnait pas le sein à un petit enfant ?
_ Je ne me rappelle pas de ça ; Je ne l’ai pas fait pour mes enfants... À l’époque où ont nés les miens, le premier en 1965, le dernier en 1968, à cette époque, on nous disait : «Quel est votre métier ?» «Oh nous tenons une ferme.»
«Alors il vaut mieux ne pas commencer à lui donner la tétée. Ça serait mieux un autre lait, du lait en poudre», quoi...
Maintenant ça a encore changé ! Maintenant on dit de donner le lait de la mère, et je pense que ce n’est pas mal ; oui mais nous ?
Ma maman s’occupait des enfants, moi je ne pouvais pas rester autour, et le travail [de la ferme ] alors ! C’était comme ça.